Улсын арслан Н.Батсуурийн жудаггүй байдал хэтэрлээ

Монголчуудын найр наадам өнгөрсөн амралтын өдрүүдэд болсон даншиг болон бүсийн наадмуудаар шувтарч байна.

 

Энэ өдрүүдэд хэд хэдэн аймаг, сумын ой, наадам болсны хамгийн том нь Өвөрхангай аймагт тэмдэглэсэн анхдугаар Богд Өндөр гэгээн Занабазарын мэндэлж, түмэн өлзий гийсний 380 жилийн ойн даншиг наадам нөгөө нь Увс аймгийн 90 жилийн ой, “Монгол бөхийн их баяр”, баруун бүсийн хурдан морины “Увс хурд-2015” уралдаан байв.

 

Наадам наадмаас илүүтэй энэ жил тэгш ойгоо тэмдэглэж буй ганц аймаг болох Увсын наадам, “Монгол бөхийн баяр” олны сонирхлыг татсан нь мэдээж. Урлаг, соёлынхныг онгоц онгоцоор урьж аваачин, нутгийн ойгоо нижгэр тэмдэглэсэн баруун хязгаар нутгийн наадам тэгш дүүрэн болж өнгөрсөн ч Н.Батсуурь гэж арслангийн баавар бага зэрэг хов ярианы сэдэв болж үлдэв бололтой.

 

Ойд зориулсан бөхийн барилдаанаа зүгээр ч нэг зохион байгуулахыг хүсээгүй увсчууд “Монгол бөхийн баяр” нэрийн дор наадаж, олон бөхчүүдийг урьсан ч орон нутгийн бусад наадам давхацсан тул улсын заан Б.Соронзонболд, харцага Ц.Содномдорж, Б.Пүрэвсайхан нарын цөөн хэдэн бөх нутгийн ойг хүндэтгэн очсон юм.

 

Улсын наадам өнжсөн Дархан аварга А.Сүхбат Увс аймагт барилдаж, багшдаа хүндэтгэл үзүүлэв. Гэхдээ бас шуугиантай. Онгоцны нислэгийн цагаас шалтгаалж, нэгийн даваанд амжиж очиж чадаагүй аварга хоёрын даваанд цэнгэлдэхэд ирж, талбайд гарсан ч төд удалгүй учраа бөхдөө тахимаа өгч, барилдааныг орхисон юм.

 

Аваргын энэ үйлдэл хоёр талтай. Нэг талаас хүмүүс түүнийг Увс нутгийн ард түмэн, Х.Баянмөнх багшдаа хүндлэл үзүүлж, дэвжээнд гарсанд нь талархсан бол нөгөө талаас “Тахимаа өгөх л байсан юм бол барилдахын хэрэг юун. Эс бөгөөс наадам будилуулж, хоёрын даваанд гарахын хэрэггүй байсан” гэхчлэн баахан шүүмжиллээ.

 

Увсын наадмын эхний өдрүүдийн дуулиан, анхаарлыг өөр дээрээ татсан А.Сүхбат аваргыг мартуулсан дараагийн “баатар” нь Увс аймгийн залуу арслан Намсрайжавын Батсуурь байв.

 

 

Наадмын шөвгийн наймд шалгарч үлдсэн улсын арслан Н.Батсуурь зургаагийн даваанд Ховд аймгийн Чандмань сумын харьяат, улсын харцага Б.Пүрэвсайханыг амлан барилдсан ч хэт шатаж, бухимдсандаа дэвжээнд дээр спортын бус характер гаргаж, олны дургүйцлыг төрүүллээ. Бөхийн үзэгчдийн анхаарлын төвд үлдсэн энэ барилдааны бичлэг хэдийн сошиал ертөнцөд тарж, арсланд ямар хариуцлага хүлээлгэх талаар хүчтэй маргаан өрнөж байна. Шилдэх үед ширүүн дориун харагдах тал байдаг ч энэ удаа бол хоёр бөхийн өрсөлдөөнд эхнээсээ дуустал залуу арслан ихэд омогтой барилдана лээ.

 

Юм бүхэн хоёр талтай. Н.Батсуурь ч тэр, Б.Пүрэвсайхан ч тэр хурдтай, тэсрэлттэй, ид үедээ ирлэгдэж яваа залуу хүчтэнүүд. Тэр утгаараа хоёр бөхийн барилдааныг, Н.Батсуурийн илүү санаачлагатай “тулаанч” байдлыг байх хэмжээний өрсөлдөөн гэж үзэх хүмүүс байгаа бол түүний эсрэг бодолтой, шүүмжлэгчид илүү олон тоотой байна.

 

 

 

Н.Батсуурь аатай байж болно. Шатаж барилдсан байж болох. Гэхдээ аатай, омогтой хүн бүр ийм барилдаан гаргавал монгол бөхийн дэвжээнд цаашид ноцолдох биш зодолдох залуус олширно. Магадгүй, зодоон, цохионы шинжтэй ийм өрсөлдөөн бөхийн барилдаанд нэг бус харагддаг болсон болохоор хүмүүс дассан байж болох. Гэхдээ Н.Батсуурь бол бөхийн дээд хүндлэлт арслан цолоор дуудуулж яваа, үлгэрлэх бөхийн нэг. Тийм болохоор тэр бөх хүссэн хүсээгүй илт хонзонгийн шинжтэй, уур уцаарын аястай бүдүүлэг авираас аль болох холуур явах нь зөв.

 

Үндэсний бөхчүүд дунд их спортоор хичээллэдэг олон тамирчин бий. Тэднийг бид жирийн бөхчүүдээс илүүд тавьж, ах захаа дээдлэх, өрсөлдөгчөө хүндлэх, шударга өрсөлдөх урлаг, чадварыг илүү эзэмшсэн байх гэж итгэдэг. Ялангуяа жүдочдыг. Н.Батсуурь бол тийм байх ёстой хүмүүсийн нэг.

 

Өнгөрсөн жилийн наадмаар Монголын нэрийн өмнөөс гадаадын олон тэмцээнд гарсан жүдоч Б.Сугаржаргал аав шиг нь баймаар настай, Д.Сэрээтэр харцагад салаавч өгч, нүүр нүд рүү цохих шахсан болхи авир гаргаж байсан. Үүнийхээ төлөө тэр бөх хариуцлага хүлээж, жүдогийн татамид гарах эрхээ тодорхой хугацаагаар хасуулж байсан.

 

Н.Батсуурийн байр байдлыг харахад, биеэ авч яваа тэсвэр тэвчээрийг нь анзаарахад ингэхгүй гэх итгэл алга. Түүнд арслан хүний жудаг, их спортын тамирчны хүлээц суугаагүй байна. Эсвэл тэр бүхнийг нь залуу насны ухар мөчид омог, гаргасан амжилтдаа ханасан характер нь дийлж яваа юм байна гэж санагдлаа. Магадгүй, хоёр бөхийн барилдааны цаана уурсаж, ундууцах өөр шалтгаанууд ч байсан байж болно. Тэглээ гээд ард түмний нүдэн дээр ийм барилдаан үзүүлэх нь зохисгүй юм. Доорхи бичлэг дээх Н.Батсуурь хөлөө алдаж унаж байгаа боловч харцага Б.Пүрэвсайханыг тийрч байгаа байдал ч анзаарагдна.

 

Монгол бөхөд дагаж мөрдөх албагүй ч ёсчлон хүндэлдэг бичигдээгүй олон жишиг бий. Бусдын нутгийн наадамд зодоглосон бөхчүүд уул ус, ард олныг нь хүндэтгэн, авах байсан түрүүгээ үлдээж барилдаад буцдаг тохиол олон.  Б.Пүрэвсайхан харцага ч тийм бодлоор энэ наадмын үзүүр түрүүнд гарсан байхыг үгүйсгэхгүй. Гэхдээ аль ч нутагт очсон нэгэн сайхан ёс бий. Ирсэн бөхөө элдэвлэдэггүй. Энэ нь гэхдээ найр тавьж өгөөд уна гэсэн үг биш. Бөхийн их ухааны, олон учрын зангилаа билээ.

 

Н.Батсуурь залуу хүн. Алдаа гэж үзвэл түүнийгээ засах байлгүй. Б.Пүрэвсайхан ч бас өндөг шиг өөгүй хүн биш. Заалны барилдаанд, наадмын дэвжээн дээр нэг бус удаа өрсөлдөгч бөхөө өшиглөх, цохих зэргээр авир гаргаж, түүнийхээ шийтгэлийг хүлээж байсан бөх. Алдаагаа барилдах бүртээ санаж явдаг байх гэж найдья. Залуу хүн олон алдах муухай. Залуу бөхчүүд энэ үйлдлээ алдаа гэж үзвэл түүнийгээ засах байлгүй.

 

Цаашид бөхийн дэвжээнд энэ мэт барилдаан олон үзэх мэдээж таагүй. Эрчүүд эр хүн шиг барилдаж байж наадам сайхан болно шүү дээ.

---

 

Б.БАДМАА